Terug naar Yogyakarta: AMPTA en het Nieuwe Leren

moet het Pri nageven. Sinds hij Chairman geworden is, leidt hij voor de troepen uit. Hij gaat spectaculair de mist in met wat hij heeft voorbereid, maar hij doet het met bravado en een brede grijns. En hij lacht nog harder dan de anderen wanneer hij eindelijk doorheeft dat hij al lang de aandacht van zijn publiek kwijt is. Zijn collega’s zijn na 5 minuten al allemaal wat anders gaan doen. Er is veel gefluister en gegiechel. Zelfs als ik pal langs zijn oor een bal projecteer richting Angela, die hem behendig doorkaatst naar Hari, blijft hij in eerste instantie doorpraten. Hij stopt pas als Hari met een welgemikte mept de flipover omgooit en iedereen in daverend gelach uitbarst.

Ik ben vanmorgen voor de derde keer teruggekeerd bij Sekola Tinggi Pariwisata AMPTA, een toeristenopleiding in Yogyakarta waar PUM een langlopend contract mee heeft. De eerste keer was in 2016. De bedoeling was dat ik in drie opeenvolgende missies de school op zou helpen stoten naar de behoeften van de 21e eeuw. De opdrachtomschrijving was, laten we zeggen … niet zo helder. Dus toen ik de eerste keer in het vliegtuig stapte, had ik geen idee wat er van me verwacht zou worden en hoe ik geacht werd daaraan te voldoen. Maar ik was inmiddels wel wat gewend en had er het volste vertrouwen in dat de opdracht vanzelf duidelijk zou worden. Niet de ideale voorbereiding om een leslokaal mee binnen te stappen, maar je hebt het nou eenmaal niet altijd voor het kiezen. En het was nog altijd goed gegaan.

Toch was het even slikken toen ik door de toenmalige Chairman aan 30 verwachtingsvolle gezichten werd voorgesteld, waarna hij rap vertrok. Dat was nog eens even een sprong in het diepe. Maar een rondje voorstellen – “en wat verwacht u te bereiken met deze workshops?” – bracht meteen zoveel onvrede met beleid, curriculum, lesmateriaal, lesrooster en studentenaantallen naar boven dat die eerste missie verder een eitje was. De eerste dag was het nog even wennen voor mijn nieuwe collega’s om bij elkaar te gaan zitten en met elkaar over elkaars werk te praten. Dat hadden ze nog nooit eerder gedaan. Maar het wende snel en het enthousiasme was enorm.

Het was ook even een verrassing dat mijn wil wet was in bijna alles. Alleen Allah was belangrijker. Wat er ook gebeurt, waar je ook mee bezig bent, zodra de oproep tot gebed klinkt, verdwijnt de helft van je studenten. Het bleek uitsluitend en alleen van mij af te hangen of, wanneer en voor hoe lang er pauzes gehouden werden. Maar toen we dat eenmaal samen hadden uitgewerkt, liep het allemaal als een trein, en toen ik na 14 dagen weer vertrok, hadden we een nieuw curriculum op papier voor alle drie de opleidingen. Met de nadruk op ‘op papier’, dat wel.

De tweede missie in 2017 ging voornamelijk over nieuwe lesmethodes: case-driven, project-driven en problem-driven. “Enne, wanneer worden die nieuwe curricula nou precies ingevoerd?” Beetje vervelend dat ik daar zo over door bleef gaan, vond de Chairman.

Maar inmiddels was er dat afgelopen jaar ook een nieuw bestuur gevormd met Pri, Angela en Wawan als de grote drijfveren, en dat bestuur was juist erg blij met mijn duwtje in de rug dus de curricula kwamen weer op de agenda.

En nu in 2019 zijn de nieuwe curricula ingevoerd, is Pri de nieuwe Chairman en willen ze vreselijk graag opnieuw met dat nieuwe onderwijs aan de gang, want om dat er ook doorheen te jagen, bleek een brugje te ver. Een brugje te moeilijk ook. Het grootste deel van het docentencorps loopt tegen de 60, maar ze geven les op een manier waarmee je in Nederland nog geen 5 minuten zou overleven voor een klas. Het valt niet mee om dat soort ingesleten gewoontes zo maar prijs te geven. We hebben besloten dat we het deze keer zo gaan aanpakken dat ze hun lesmateriaal gebruiken om elkaar les te geven. De docenten hebben gisteren elk een case voorbereid en de collega’s spelen samen de rol van studenten. Pri heeft net op eigen verzoek de spits afgebeten.

We hebben het even over hoe je ook weer een case in elkaar zet en Pri krijgt de opdracht het lesmateriaal dat hij had voorbereid - het afhandelen van klachten - in de vorm van een aantal cases te gieten met de mogelijkheid om rollenspellen te spelen, zodat studenten er zelf mee aan de gang kunnen gaan. We doen zelf ook even een rollenspelletje over een kamer die niet is schoongemaakt. Och wat zijn ze allemaal lief voor elkaar. Dat kan anders. Ik speel met Hardi en sla even stevig met de vuist op tafel. Er wordt meteen van alle kanten met de vuist op tafel geslagen. Tijd voor koffie!

“Weet iedereen nog hoe dat ook weer moest, zo’n case ontwerpen?” vraag ik na de pauze. Iedereen knikt enthousiast ja. “OK Arif, hoe heb jij het gedaan?” Arif geeft les in cultuurverschillen. Hij heeft voor deze gelegenheid een les voorbereid over de verschillende tempels in Yogya. Hij beent vol zelfvertrouwen naar voren en begint op een ‘heden is overleden’ toon: “er zijn twee soorten tempels”. Hij houdt zijn telefoon omhoog met een minuscuul plaatje van een tempel. Hoe hij denkt dat iemand dat kan zien… Doet er ook niet toe, want inmiddels is iedereen al lang weer wat anders aan het doen.

Er worden selfies gemaakt, er wordt in- en uitgelopen, getelefoneerd, er staan mensen op om nog een keer koffie en van die ontzettend lekker snacks te pakken. Ik laat met gillende fluittoon een ballon leeglopen. Arif praat onverstoorbaar door met dezelfde vlakke stem, zonder ook maar een moment iemand aan te kijken. Ik kan het al snel niet langer aanzien en-horen en stop hem. “Wat is de opdracht?” Arif snapt niet dat ik dat niet snap. De studenten moeten gewoon een verslag schrijven over wat hij ze vertelt. Hmmm, en hoe is dat een case? Oh ja, de case! Gaat hij nu doen! Vervolgens praat hij gewoon weer door, de ogen ten hemel gericht. En wordt beloond met een lachsalvo.

Deze mensen geven les aan groepen van gemiddeld 40 tot 50 studenten, soms nog groter, die ze 90 minuten aan een stuk moeten bezighouden. “Hoe doen jullie dat zonder dat ze de tent afbreken?”

Indonesische studenten zijn aanzienlijk minder mondig dan Nederlandse, maar ze breken dus wel degelijk de tent af, lopen de les uit, gaan onder elkaar zitten kletsen. De docenten hebben gewoon geen idee wat ze eraan moeten doen. En toch komen die studenten er op de een of andere manier wel. Alleen is wat ze leren, als ze wat leren, zo verouderd, dat ze vanaf nul beginnen op hun stageplaatsen en de hotels, restaurants en reisbureaus klagen steen en been.

De docenten zien hun eigen beperkingen wel degelijk en ze willen zo graag leren hoe ze hun lessen interessanter en nuttiger kunnen maken. Alleen dat loslaten van die lesboeken, dat aankijken van die studenten en dat geven van opdrachten die studenten wel of niet kunnen uitvoeren en waar ze zelf verantwoordelijk voor zijn, is zo doodeng! Angela is eigenlijk de enige die improviseert met nieuwe methoden. Gelukkig herinner ik me nog helder hoe eng ik het zelf allemaal vond toen ik ermee begon.

Het blijft allemaal uiterst gemoedelijk. Ik onderbreek regelmatig om iets te demonstreren, te vragen, te vertellen. Dat levert meestal veel herkenning en gelach op. Nooit geweten dat ik over komisch talent beschik. Maar ik hoef maar naar het plafond starend met een dood stemmetje over kippetjes te beginnen en ze liggen in een deuk. Als het allemaal een beetje te zwaar dreigt te worden, gooi ik er een spelletje tussendoor.

Heni is een schatje met een muizengezichtje en een muizenstemmetje en haar hoofdoek tot bijna aan haar neus om haar gezicht getrokken. Als je boe tegen haar zegt, barst ze in snikken uit. En zij geeft les in communicatie! Studenten luisteren nooit naar haar, vertrouwt ze me tijdens de lunch toe. Niemand doet ooit wat ze zegt. Het is vreselijk frustrerend. Ze loopt wel eens door de klas heen om achterin iets uit te leggen, maar dan gaan ze tot haar verwondering voorin zitten klieren. Ze wil zo graag hulp. Maar ze durft het haar collega’s niet te vragen. Dan blijkt dat Hari hetzelfde werk doet. “Dan werken jullie dus samen?” Nee, dus, ze hebben nog nooit een woord met elkaar gewisseld. Ik zet ze samen aan de voorbereiding van een project. Die opdracht had ik toch best duidelijk omschreven, vond ik zelf …

Als ze na de pauze komen met de uitwerking, blijkt die al snel niet uitvoerbaar. Ze hebben bedacht dat de studenten het administratieve personeel van de school moeten gaan interviewen in groepjes van twee waarbij de een interviewt en de ander observeert. Heni praat met haar kleinste muizenstemmetje en is onverstaanbaar voor iedereen. Ze houdt haar ogen krampachtig naar beneden gericht. Hari zet ondertussen de teamindeling op de flipover en dat doet hij met zulke minuscule lettertjes dat je op de voorste bank al een telescoop nodig hebt om te kunnen lezen. Nadat met veel gelach en geplaag over en weer het nut van verstaanbaar praten en leesbaar schrijven besproken is, gaan we over op de opdracht.

“Is dat een goed idee, 40 studenten die de administratie in- en uitlopen voor interviews?” Ehhhh niet over nagedacht. “En waar moet dat interview over gaan?” “Over gaan? Het gaat om de techniek en de ander moet observeren!” “En wat moet dan de uitkomst zijn?” “Uitkomst!?, nou een rapport over wat er is geobserveerd!”
De ‘studenten’ zijn het erover eens dat ze a) de administratie niet kunnen lastigvallen en b) niemand gaan interviewen als ze niet weten waar ze het over hebben moeten. “Enne welke techniek worden ze geacht te gebruiken? Is daar iets over gezegd?”

We bespreken opnieuw, dat wat je de studenten ook laat doen, of het nu een opdracht, een case, een project of een probleem is, het moet uitvoerbaar en meetbaar zijn. Als ze door hebben hoe ze dat in hun geval kunnen aanpakken, besluiten Heni en Hari dat ze kiezen voor een herkansing. Morgenochtend komen ze met een nieuwe opdracht.

Dan blijkt iedereen naar een vergadering te moeten en zit mijn eerste dag er plotseling op. Ik heb vorige keer weer een lap batik cadeau gekregen en daar moet ook deze keer iets draagbaars van gemaakt worden. Sa gaat met me mee naar de kleermaker om te tolken. Deze man weet wat hij doet. Hij maakt de prachtigste dingen van batik. Vorig jaar heeft hij een jasje voor me gemaakt van een lap die ik in 2016 gekregen had. Deze keer heb ik een idee voor een jurk. Dat wordt onmiddellijk afgeschoten. Kan niet met dit patroon, dan komt de batik niet tot zijn recht. Maar wat wel kan … Uiteindelijk komen we uit op een rok en een top met lange mouwen. Volgende week dinsdag is het klaar. En dan heb ik nog net even tijd voor een duik in het zwembad voor het donker wordt.