Spinnen, kakkerlakken en andere ongemakken

Voor het geval jullie blijven hangen in het volstrekt verkeerde idee dat het leven van een vrijwilliger uitsluitend bestaat uit zand, zee, zon en in de kroeg hangen, geef ik hier wat feiten over de rauwe werkelijkheid, zodat jullie toch maar vooral een helder beeld krijgen van hoe zwaar mijn leven werkelijk is. In deze blog zal ik eens lekker uitweiden over al die zaken die het werken in de tropen zo interessant maken.

Fauna

Katten
Honden zijn hier een zeldzaamheid. Daar ben ik persoonlijk heel blij mee. Afrikaanse honden vinden altijd dat ze de hele nacht janken moeten, gezellig met zijn allen aan één stuk door. Hier wordt je alleen uit je slaap gehouden door burenruzies, het eindeloze georeer van de nachtwachten onder het slaapkamerraam en kattengevechten. Stonetown is een kattenstad. Overal zie je katten in de meest wonderlijke kleurencombinaties. ’s Nachts zijn het net kleine spookjes die overal voor je uitschieten. Anders dan in Noord-Afrikaanse landen, zijn de mensen hier meestal onverschillig tot ronduit lief voor katten. Ze worden getolereerd en vaak krijgen ze eten. Katten zijn hier dan ook niet bang voor mensen en je ziet er maar weinig die ziek zijn. Net als de Noord-Afrikaanse katten zijn ze heel klein. Niet te geloven de hoeveelheid en gevarieerdheid aan lawaai die ze kunnen produceren. Je trommelvliezen gaan er van tuiten. Noord-Europese vechtersbazen zijn er helemaal niets bij.

Spinnen
Je hebt hier van die hele grote spinnen, maatje flinke kindervuist, zeg maar. Meestal zitten ze hoog in de bomen, maar laatst hadden we er een in de auto. De kinderen zagen hem lopen net toen we door een klein dorpje reden. Het moet een topdag geweest zijn voor de dorpelingen. Zo’n Mzungu auto die plotseling met een ruk stilstaat en waar vervolgens 3 schreeuwende vrouwen en 2 kinderen uitrollen die wild aan de gang gaan met de auto uitpakken en iets verjagen. Binnen de kortste keren was het hele dorp uitgelopen en stond er een haag mensen om ons heen. Die spin liet zich ook nog niet zo maar verjagen. Iedere keer als we hem te pakken hadden, zag hij kans weer terug in de auto te komen. En wij maar schreeuwen van ‘daar zit ie’ en ‘daar gaat ie’. Uiteindelijk zag Suzanne kans hem een zwieper een boom in te geven. Toen hebben we met veel gegiechel de auto weer ingepakt en zijn vervolgens ingestapt en weggereden, het dorp in verbijstering achterlatend.

Kakkerlakken
Kakkerlakken, hoe kun je ze vermijden! Met dit vochtige weer zie je ze ook overal op straat lopen en rondvliegen. Lisenka heeft ze in haar keukenkastje, van die hele grote. Ze weten meestal wel wat goed voor ze is en houden zich gedeisd, maar soms ruk je nietsvermoedend een pan uit dat kastje en dan rent er een levensgrote, paniekende kakkerlak in rond. Ik weet niet wie er op dat moment meer schrikt, de kakkerlak of ik, maar ik weet wél voor wie het onvermijdelijk slecht af loopt. Ik ben een kille moordenares. Kakkerlakken die zich niet aan de afspraak houden, worden onverbiddelijk door het gapend gat van de gootsteen gespoeld.

Die pannen, even er tussendoor, hebben dus nooit oren en de deksels hebben ook niets waar je ze aan vast kunt houden. Dat zou het koken al te eenvoudig maken. Je moet nooit een gelegenheid om je ergens aan te verbranden aan je voorbij laten gaan. Dus koken de meesten hier nog op open vuur, laag op de grond, tussen de rondspringende kinderen, en in van die pannen zonder oren. Wij koken hier op een tweepits gaststel dat weliswaar op tafelhoogte staat, maar waar je door de interessante indeling van de keuken niet goed voor kan staan, De pitten kunnen alleen heel hoog en heel laag, maar in de lage stand krijg je ze niet aangestoken. Je begint dus altijd met een steekvlam. En even de aardappelen afgieten is een vaardigheid die ik mezelf weer even opnieuw moest aanleren. Maar ik heb het inmiddels al weer aardig onder de knie om te koken zonder het huis of mezelf in de fik te steken.

Mieren
Mieren heb je hier in alle soorten en maten en er wonen vele kolonies een soort van vredig naast elkaar in het gemiddelde huishouden. Het is dan ook niet aan te raden ook maar iets wat maar enigszins als eetbaar beschouwd zou kunnen worden te laten rondslingeren, want je ziet het binnen het kwartier spontaan wegwandelen op de ruggetjes van duizenden mieren. Een snee brood wordt in een paar minuten volledig uitgewoond. Ik zag laatst een kolonie minuscule miertjes een nog levende, hevig tegenstand leverende kakkerlak afvoeren. Hij had geen schijn van kans. Die mieren waren sneller dan de kakkerlak zelf had kunnen lopen en de hemel weet dat kakkerlakken een aardige snelheid bereiken kunnen. Hij werd langs mijn voeren getransporteerd alsof hij op duizenden wieltjes lag. Wat een samenwerking, wat een coördinatie! Daar kan een mens nog heel wat van leren.

Maar ondertussen moet je dus wel alles wat niet in de koelkast kan, opbergen in stevige, hermetisch af te sluiten plastic containers. Mieren eten zich moeiteloos door dunner materiaal heen. Alles wat we thuis in papieren zakken en kartonnen dozen kopen, is hier alleen in blik verkrijgbaar. Het was even zoeken naar de havermout bijvoorbeeld. Dat heet hier Captain Oats en wordt verkocht in kleurige rode blikken met daarop een lustig aan een stuur draaiende (blanke) man met een gesoingeerde snor en baard en met een pet op. Dat moét Captain Oats wel zijn. Het is schreeuwend duur, maar dan krijg je er dus wel die stoere blink bij … op een plaatje. Die blikken gaan trouwen,s als ze leeg zijn allemaal naar Suzanne, die weer een mannetje heeft die er allerlei kunst van maakt.

De seizoenen

Ik blijk hier aangekomen te zijn in de verkeerde tijd. De goede tijd is wanneer ik al weer weg ben: juni-december. Dat is het ‘koude’ seizoen. Nu zitten we in het ‘warme’ seizoen en bovendien is de regentijd wat vroeg ingevallen. Het resultaat is een combinatie van temperaturen rond de 40 graden en een vochtigheidsgraad – ik kan het niet nameten, maar gevoelswaarde zegt ook wat – van rond de 100. Net even heter en vochtiger dan waar ik me op had ingesteld. Even een straatje omgaan als je behoefte hebt aan frisse lucht, wordt een expeditie om nog eens goed over na te denken voordat je daadwerkelijk op weggaat. Ik heb vanmorgen met Annette door Stonetown gewandeld en zit nu uit te dampen voor ik een paar bakken water over me heen kan gooien. We hebben geen stroom op het moment en dus geen fan en geen water, want om dat op te pompen heb ik elektriciteit nodig.

’s Nachts kan het hier behoorlijk spoken. Van de week is er een stuk van ons dak afgewaaid en werd mijn bed kletsnat omdat de regen via de muskietennetten naar binnen sloeg. Dan heb ik wel medelijden met de nachtwachten die met zijn allen onder het afdakje aan de overkant staan te schuilen, uiteraard zonder een seconde hun bek te houden.

Thuis werken is geen optie met die klereherrie voor de deur. Dus werk ik thuis tot het hier niet meer te harden is en laad dan mijn laptop op mijn rug en vlucht naar Suzanne, waar ik verder blijf werken tot het tijd wordt om les te gaan geven. Je kunt nooit peil trekken op het weer, het kan in een kwartier omslaan van stralend tot wolkbreuk. De ene dag wandel ik in de volle zon, de andere in de stromende regen, wadend door snelstromende rivieren. Er is geen tussenweg. Maar wat het ook is, het blijft altijd een leuk loopje want iedereen groet je, ontspannen zittend in de schaduw dan wel schuilend onder de afdakjes, druk taterend met de buren. De humeuren worden maar zelden beïnvloed door het weer.

Alleen, nu met Annette en Mohamed erbij wordt het bij Suzanne heel erg vol en benauwd. En als de ramen dan niet open kunnen omdat de buren iets walgelijks aan het doen zijn wat ongelooflijk meurt, dan plakt ook bij haar in het kantoor binnen de kortste keren het textiel doorweekt om het lijf. Maar Suzanne heeft goed internet en een cappuccino machine en dat maakt weer een heleboel goed.

We vinden het allemaal gezellig de hele dag samen te werken, het maakt overleggen over van alles en nog wat ook meteen een stuk gemakkelijker. Saida kookt ’s middags en tegenwoordig hebben we een financiële regeling waarbij ze ook voor mij en Annette, die de 24e is aangekomen, kookt.

Maar rond 3 uur, wanneer de kinderen thuis zijn, is de concentratie en de productiviteit er wel uit. En de kinderen moeten ook gewoon hun moeder even voor zich alleen hebben. Dus loop ik, nu we het eindelijk wat rustiger krijgen, als het maar enigszins kan in de namiddag weer even naar huis, om de laptop al vast achter te laten – anders moet ik hem ’s avonds na school nog op gaan halen - en om even af te spoelen en wat schoons aan te trekken voordat ik me naar mijn klas begeef, waar het na 4 uur hard werken en 22 zwetende lijven ook niet helemaal fris meer ruikt.

Het aroma komt je tegemoet

Dankzij het menselijk vermogen om de negatieve kanten van leuke dingen te vergeten en alleen de goede te onthouden, was ik slecht voorbereid op de aspecten ‘stank’ en ‘lawaai’. Ik was echt vergeten hoe vies Stonetown is en hoe ontzettend lawaaiig. Stonetown stinkt. Stonetown stinkt ontzettend, erger dan menige andere stad rond de evenaar. Dat heeft, net als in al die andere steden onder de evenaar, alles te maken met de open riolen en het rondslingerende straatvuil. Alleen is dit een stad met weinig groeimogelijkheden waar de druk op de voorzieningen steeds groter wordt. Stonetown dreigt te bezwijken.

Hier is duidelijk een taak voor ons weggelegd. En daar kwijten we ons religieus van. Tegen dat ze bij ons hun certificaat behaald hebben, durft niet één van onze studenten meer wat op straat te gooien, althans niet in ons bijzijn. Maar er komt aardig wat hel en verdoemenis langs voor we ze zo ver hebben, net zoals we dagelijks strijd leveren tegen Swahili-stipt-op-tijd: half uurtje meer of minder…

Swahilitijd

Het helpt natuurlijk niet dat oostelijk Afrika er een eigen klok op na houdt. Volgens Swahili tijd is 7 uur in de morgen het eerste uur . Het ochtendgebed van 5 uur is dus eigenlijk het laatste gebed van de nacht. Vooral in het begin wil dat nog wel eens tot communicatiestoornissen leiden. Het is niet onbelangrijk dat je even kortsluit met de taxichauffeur die je naar het vliegveld zal brengen of je Swahili dan wel Mzungu tijd hanteert!

Ik besteed tijdens de Engelse les 2 hele uren aan klokkijken op zijn Mzungus, en het blijft misgaan. Maar het wordt pas echt chaos als ik dan vervolgens de 24uurs klok introduceer. Het blijft een vrolijke boel gelukkig.

Saida, Suzannes hulp in de winkel, volgt 2 x per week de conversatielessen die ik ’s morgens geef. Ook daar hebben we het over klokkijken. Het is een slimme meid, die gewoon blijft proberen, dus ze komt me nu iedere 5 minuten vertellen hoe laat ze denkt dat het is, maar ze heeft het nog steeds regelmatig mis en dan kijkt ze me met van die grote verbijsterde ogen aan. “Ehhhhh!!!!!! Bestaaaaat niet!”

Uiteraard gebruiken de avondstudenten die misverstanden met grote regelmaar als excuus voor te laat komen, maar daar trappen we niet in, net zo min als in de “ik-woon-ver-weg-en-de-dala dala-was-te-laat” smoes, de Swahili variant van ‘de-brug-stond-open.’ We zijn onverbiddelijk. Om half 5 gaat de deur dicht en dan mogen ze niet meer binnenkomen tot de pauze. Die strijd voeren we nu inmiddels ruim twee maanden en hij is nog niet gewonnen.

De markt

Iedereen is zich bewust van de stank, iedereen klaagt erover, maar er gebeurt niets zolang zich er niet een grote buitenlandse organisatie met een grote zak geld mee gaat bemoeien. En zelfs dan is het nog maar de vraag of dat geld ook echt besteed wordt voor het doel waar het voor bestemd is. En ondertussen gaat Stonetown ten onder aan vervuiling en verwaarlozing, desinteresse en/of het onvermogen van de politiek en de bevolking om het nou eens aan te pakken.

Brood, groenten en fruit.
Ik verbaas me er iedere dag weer over dat een groot aantal marktkooplui, vooral de jongens zonder vergunning, (die hun spullen zo uitstallen dat ze meteen weg kunnen rennen als de politie zich laat zien), maar ook mensen met een licentie, uitgerekend bij die open rioolroosters rondhangen. Ik kan er niet eens zonder kokhalzen langslopen. Het kan toch niet echt aangenaam zijn er de hele dag boven te hangen, waarvan minimaal een paar uur in de volle zon. En ondertussen staan de dala dala’s er hun giftige dampen rond te pompen, wachtend tot ze voldoende volgepropt zijn met zwetende lijven om te kunnen vertrekken, vaak nog geen meter van de in wolken vliegen gehulde bakkers, fruitverkopers en vrouwen die de ‘lunch’ aan het klaarmaken zijn.

Niemand schijnt te vinden dat de kwaliteit van je broodje, je gebakken visje, of je soep achteruitgaat door die stank, die vliegen en die inktzwarte dieselwolken, maar ik loop voor mijn boodschappen toch altijd maar wat verder de markt over tot waar het net even duurder is maar ook schoner.

De vleesmarkt en de visafslag
Op de foto’s kun je gelukkig de lucht niet ruiken , anders zou ik ze niet durven plaatsen. Je hebt hier een visafslag en een vleesmarkt. Als je daar langsloopt wordt je subiet vegetariër. Ik moet de eerste vis en het eerste stuk vlees nog kopen. Toen ik hier in 2009 was, kocht ik een enkele keer wel vlees of vis, maar toen was de markt anders ingedeeld. Nu ligt al dat spul een groot deel van de dag in de volle zon. Vanmorgen, toen ik naar Annette liep, stonden ze net een nog hevig bloedend karkas op een vrachtwagentje te laden, wat dan vervolgens een uurtje in de volle zon blijft staan, aan alle kanten bloed lekkend.

Exotische geluiden

Zeker op dagen dat het ’s morgens geen pijpenstelen regenten het in huis klinkt of er een bombardement wordt uitgevoerd, begint de dag vroeg. Dat wil zeggen dat rond half 7 de eerste brommers worden neergezet voor reparatie. En iedereen weet dat je geen brommers kunt repareren zonder ze aan een stuk te starten, uren achtereen als het moet. Soms worden de jongens zelf ook een beetje high van de herrie en de stank en dan gaan ze met zijn allen staan schreeuwen. Inmiddels zijn de duiven dan ook wakker. We hebben een hele kolonie op het dak en die klinken regelmatig of er een paar reuzen via het dak naar binnen proberen te klinken.

Soms heb ik mazzel en is het ’s middags wat rustiger voor de deur. Dan kan ik even uitblazen onder de fan. Alleen deze week ging die vlieger niet op. Het was chaos voor de deur en we hadden geen stroom, dus het was bloedheet in huis.

De koelkast, waarvan het vriesvak volledig was dichtgevroren, is nu wel weer helemaal ontdooid. Het was even dweilen natuurlijk want het water stond tot aan de drempel. Maar voorlopig kunnen we weer voort.

School
Om 4 uur is het spitsuur. Dan kom je slechts met gevaar voor eigen leven door de mensenmenigten, de dala-dala’s en de taxis heen. En uiteraard kan dat niet zonder herrie dus iedereen toetert en schreeuwt of zijn leven er vanaf hangt en laat zijn motor ronken.

Rastavaria
Dit is ook het tijdstip waarop Mzungu vrouwen het meest worden lastiggevallen door jongens met rastahaar en een vlotte babbel. Vaak komen ze er mee weg ook. Er is hier een verbazend groot aantal blanke vrouwen met relaties met Zanzibaris met rastahaar! Ze moeten wel héééééééél goed zijn in bed die jongens want het is me volkomen onduidelijk wat ze zo onweerstaanbaar maakt. Er worden er maar weinig betrapt op een dagje wat doen, laat staan regelmatig hard werken. Saida houdt niet op zich erover te verbazen. “Wat zien die Mzungu vrouwen toch in die vreselijke mannen?” wil ze van mij weten. Ik kan haar niet helpen. Ik heb géén idéé!

Op weg naar school krijg ook ik regelmatig gezelschap van zo’n rastavarian, al dan niet met zelfgehaakt mutsje. Zo’n jongen is volledig overrompeld door mijn schoonheid en wil met me trouwen en cappucinnobabies maken, niet noodzakelijkerwijze in die volgorde. Ik heb al mijn aandacht nodig om door het verkeer te laveren zonder het leven te laten, en houd er ondertussen flink de pas in, maar zo'n jongen blijft om me heen dartelen als een vlieg om de stroop, en maar tateren.

Het concept ‘baby-maken’, van welke kleur dan ook, valt wat buiten mijn toekomstbeeld en dat ik dat dan zou kunnen willen met zo’n knulletje gaat mijn voorstellingsvermogen te boven! Meestal negeer ik het getater in mijn kielzog. De meesten hebben geen conditie en kunnen me niet bijhouden. Maar soms gaat zo’n jongen me aanraken in een wanhopige poging me niet kwijt te raken. Dan draai ik me met een ruk om met mijn strenge schooljuf gezicht en zeg “lazer op”. Mijn uitstraling moet verschrikkelijk zijn, want ze schrikken zich altijd rot en zijn meteen weg, nagejoeld door de rondhangende taxichauffeurs,

Blinden
Sinds ik deze route een paar keer met Abdul en Ahmed gelopen heb, ben ik me er voortdurend pijnlijk van bewust hoeveel hindernissen er op het pad van een blinde gelegd worden. Overal steken stukken pijp op uit de trottoirs, liggen tegels los en steken stukken koraalsteen omhoog. Er zijn grote stukken waar je door de modder moet waden. Overal ligt rotsooi waar je voeten in verstrikt raken en waar je over uitglijdt. Overal lopen mensen tegen je op. In Stonetown zelf wordt je in de nauwe straatjes ook nog eens voortdurend bedreigd door jongens op de fiets en de brommer die als gekken rondscheuren. Maar zij lopen met meer zelfvertrouwen dan ik!

De studenten die op tijd zijn, beginnen meestal uit zichzelf al met veel gekras over de tegelvloer de meubelen zo te rangschikken dat er een soort van klaslokaal opstelling ontstaat. En dan is het vervolgens 4 uur lang hard werken om boven het lawaai van de ventilatoren en het elektronisch versterkte geschreeuw vanuit de moskee (preken beginnen om 7 uur en gaan door tot 8 uur) uit te komen. Ahmed houdt aantekeningen bij met behulp van een dictafoontje dat op de computer kan worden aangesloten. Ze zijn allemaal enthousiast en leergierig en ze weten altijd meer vragen te stellen dan een gek beantwoorden kan.

Aan het eind van de avond moet alles weer op zijn plaats worden teruggezet en ramen en deuren hermetisch worden afgesloten. Ahmed weet op de tast precies welke hangsloten en welke sleutels. Ik let er op dat één van de studenten met hem meeloopt naar de dala dala, (regelen ze meestal onder elkaar) en zoek dan, regelmatig struikelend, in het stikdonker mijn weg naar huis.

Meestal strijk ik onderweg nog ergens op een wrak bankje neer voor koffie of soep en loop dan vervolgens over de markt, waar het nog steeds een drukte is alsof het klaarlichte dag is, naar huis waar hopelijk de elektriciteit het doet en er voldoende water is voor een snelle douche. Dan kijk ik met behulp van de dongel nog even of mijn nageslacht on-line is, en als dat niet het geval is, lig ik om uiterlijk half 10 in bed. Gevloerd.

Verjaardag

Dank, dank voor alle goede wensen. Het was een gezellige dag met een diner in het restaurant van Lisenka’s hotel en leuke cadeaus. We zouden ook met zijn allen naar de zandbank bij Prison Island gaan om te snorkelen en daarna op de zandbak te picknicken bij kampvuur en maanlicht. Maar die tocht is inmiddels al twee keer uitgesteld vanwege het weer. Dat jullie maar even weten dat ook wat het weer betreft het leven van een vrijwilliger niet altijd over rozen gaat!

Gelukkig zijn er in de weekenden nog zat andere leuke dingen te doen. Verveling is niet een kwaal waar in ernstig onder lijdt. Er is nog veel Zanzibar te verkennen, en anders is daar altijd het strand. Je woont op een eiland of niet!

De foto's komen later